Markestenen en markegrenzen in Twente

Details:
Gemeentes:
Marken:
Markestenen?

Paal ten oosten van de herberg Karels-haven (38.43-01)


Deze paal stond volgens het proces-verbaal van Hengelo "ten noorden de weg van Hengelo naar Delden ten oosten de herberg Karels-haven". Het is nr. 33 in het proces-verbaal van Hengelo en nr. 18 in dat van Schoutambt Delden. Hij wordt verder omschreven als "eenen grooten Bentheimer steenen paal" en al bestaand; het was oorspronkelijk dus een markesteen tussen de marke Deldenerbroek en Deldeneresch en de marke Woolde. Ten noorden van de weg is de grens nog goed te volgen door de resten van de landweer die een kilometer doorloopt tot in het reservaat Breeriet. Aan de zuidkant in het bosje zijn geen restanten van een grens te ontwaren.

De paal heeft hier gestaan tot in 1972 de rondweg werd aangelegd, zie de foto hieronder van Derk Rouwhorst. Derk Rouwhorst vertelde dat de bomen links van Carelshaven zijn, waarmee de foto in de richting van Delden is gemaakt1. Op de steen valt (met enige moeite) SD met daaronder N 18 te lezen. Normaal gesproken wordt een grenspaal geplaatst met de inscriptie voor een gebied aan de kant van het gebied. Dus mogelijk is de paal al eens van zijn plaats geweest en verkeerd om herplaatst.


Foto: Derk Rouwhorst

De replica lijkt beter te voldoen aan de beschrijving van het proces-verbaal, dan die op de foto van 16 april 1972. Deze steen is afkomstig uit de tuin van Museum Hengelo, waar hij de opstap naar een containerkantoor was. Door de herinrichting van de tuin kwam de steen beschikbaar voor de werkgroep markegrenzen. Waar de steen oorspronkelijk vandaan komt, is niet duidelijk. De achterkant is ruw behakt. Het zou een terrasdeel kunnen zijn geweest van Huys Hengelo. De inscriptie is gelijk aan het origineel, en aangebracht door Nieuwkamp Natuursteen in Borne. Of de oorspronkelijk paal aan de Hengelose kant een inscriptie heeft gehad is onbekend.

De herplaatsing op 8 september 2020 kwam tot stand via een samenwerking tussen Landschap Overijssel, stichting Twickel en de Werkgroep Markegrenzen Hengelo van Museum Hengelo, met steun van provincie Overijssel en de gemeente Hof van Twente als onderdeel van het project 'Herstel klein Twents erfgoed' 2. Het originele punt bevindt zich in het wegdek van de N346. Om die reden is de replica iets noordelijker geplaatst, aan het begin van de landweer, aan de Umfassungsweg3. Voor de zichtbaarheid is hij bovendien een kwartslag gedraaid. De Tubantia van 9 september 20020 (Hengelo Editie) besteedde aandacht aan de plaatsing4. Ook Twickel besteedde er aandacht aan.

Verwijzingen

  1. Mededeling van Derk Rouwhorst per email (19 september 2019).
  2. Klein erfgoed, Landschap Overijssel.
  3. Route Umfassungsweg, Landschap Overijssel.
  4. Online staat een langer verhaal: Tubantia, online.