Markestenen en markegrenzen in Twente

Details:
Gemeentes:
Marken:
Markestenen?

Populierpaal (37.38.43 (Z))


Van de populierpaal wordt in het proces-verbaal uit 1820 van de grensbepaling van de gemeente Stad Delden het volgende gezegd: een "driekante paal met de letters gemerkt D, H en SD [... die] geplaatst zal worden en genaamd de Populierpaal". 'SD' staat voor Schoutambt Delden, de oude naam voor de gemeente Ambt Delden; de stad kreeg alleen een 'D'. Hij zou daarmee het (zuidelijke) 3-gemeentenpunt van Ambt Delden, Stad Delden en Hengelo gaan markeren. Het is nr. 30 in het proces-verbaal van Hengelo, nr. 34 in dat van Schoutambt Delden en nr. 6 in dat van Stad Delden. Op het noordelijke 3-gemeentenpunt van Ambt Delden, Stad Delden en Hengelo zal ook een driekantige paal, de Beekpaal, geplaatst gaan worden. Geen enkel proces-verbaal vermeldt het materiaal; het kan hout of steen zijn geweest. Vermoedelijk was het (eiken)hout, dat was het meest gebruikelijk in die tijd.
De paal moet verplaatst zijn tijdens de aanleg van het kanaal, zie de kaart hieronder; de oorspronkelijke positie is die in het zwarte ovaal.

Toch lijkt het erop dat de paal die daar toen stond bewaard is gebleven. Rond 1936 werd het Twentekanaal bij Delden gegraven. De grond hieruit werd voor een deel op de Lage Mors gebracht en in 1936 kreeg de VV Delden zijn voetbalveld aan De Peppelaar1. Het is mogelijk dat deze paal tegelijk daar naartoe is verhuisd. Aangezien de paal vierkant is, is dit niet de paal uit 1820. Als die uit 1820 inderdaad van hout is geweest, is hij in de tweede helft van de 19e eeuw mogelijk vervangen door deze paal. Vergelijkbare palen zijn in 1879 rond Goor geplaatst.

Jan Spoolder meldde in 2020 dat een paal als op de foto hierboven tot 1979 bij camping International (nu Mooi Delden) stond. In dat jaar werd het voormalige voetbalveld van SV Delden bij de camping gevoegd. De paal stond naast het voetbalveld, aan de rand van de bosstrook langs het kanaal, zie de rode cirkel op de kaart hierboven.

Twee palen met de inscriptie 'SD' hebben van 1983 tot ongeveer 2014 voor de publieksingang van het stadhuis in Delden gestaan. Volgens Dick Lohuis komen de stadhuispalen van de werf van Ambt Delden en heeft Harrie Groener als ambtenaar ze bij het stadhuis laten plaatsen. Op 12 oktober 1983 werd het lint tussen de twee grenspalen doorgeknipt door de commissaris van de koningin van Overijssel, mr. Niers, met de "charmante hulp van Marlous Holthuizen"2.


Foto: Peter Tacx

Hiermee werd de uitbouw van het stadhuis officieel in gebruik genomen. Van deze situatie zijn foto's uit 1999 en 2010 van Derk Rouwhorst en Dick Taat3.

De uitbouw werd kort na 2010 grotendeels gesloopt, waarbij het frame nog jaren heeft gestaan. In 2014 verdween ook het frame en gingen de palen op verzoek van de gemeente bij de aannemer Haafkes te Goor in opslag. Helaas verdwenen de palen volledig uit beeld bij de gemeente. Gelukkig meldde Haafkes in 2020 de palen aan bij het Platform. Zodoende konden op 23 februari 2022, met medewerking van Gildebor, de gemeente Hof van Twente en Rijkswaterstaat, de palen herplaatst worden. Eén paal is herplaatst bij de camping, maar wel zo'n 100 meter oostelijker aan het kanaal, bij het voetpad langs de sloot achter de camping. Hier loopt ook nu nog de grens tussen twee gemeentes, namelijk Hof van Twente en Hengelo. Het punt grenst niet aan de voormalige gemeente Ambt Delden, de inscriptie 'SD' ten spijt.

De tweede SD-paal werd op dezelfde dag geplaatst als Paal op de grens van Jan ter Mars en de weduwe ter Horst. Het informatiebordje werd op 5 augustus 2023 geplaatst.

Na plaatsing werd duidelijk dat het Rijksvastgoedbedrijf een jaarlijkse huur van 65 euro rekent, omdat deze paal op rijksgrond geplaatst stond. Om deze reden heeft de gemeente Hof van Twente besloten dat de paal verplaatst moest worden naar gemeentegrond. Dit is in mei 2022 gebeurd; de paal staat nu vlak bij de Groene Brug. Journalist Rob Steentjes werd geintrigeerd door het verhaal van de huur, en schreef een artikel in de Tubantia hierover.

Verwijzingen

  1. Presentatiegids van SV Delden uit 2009, bladzijde 6.
  2. De opening werd uitgebreid besproken in het Deldens Weekblad van 19 oktober 1983. De foto is gemaakt door Peter Tacx en beschikbaar gesteld door Wieb Dekker.
  3. Dick Taat, Wigboldstenen (1), Opdegrens (17 april 2008).
  4. Nieuws uit Delden, Zandstenen grenspalen 'Schoutambt Delden' teruggeplaatst, (24 februari 2022).